fries scheepvaart museum
25 jaar geleden:
de laatste Elfstedentocht
Elfstedentocht 1997

4 januari 1997

Op 4 januari 1997, dit jaar 25 jaar geleden, werd er voor het laatst een Elfstedentocht gereden. Het Fries Scheepvaart Museum bewaart in de collectie een keur aan objecten en foto's van deze tocht - en alle tochten die er aan vooraf gingen. Van de witte wollen muts die Sipke Castelein droeg toen hij in 1933 de Elfstedentocht won, tot de officiële wisselprijzen van de organisatie.

Op deze pagina geven we je een kleine indruk van wat er allemaal te vinden is in onze collectie over de Elfstedentocht van 1997.

Foto boven: Uitsnede uit panoramafoto 'Elfstedentocht 1997' door Eppo W. Noteboom en Tom de Rooij.

Bekijk ook de hele collectie Elfstedentocht
de knelpunten

de knelpunten

Het is 1 januari 1997. Piet Venema, op dat moment ijsmeester van de Vereniging De Friesche Elf Steden, heeft er al een paar spannende dagen op zitten. Het vriest flink, maar in de route zijn nog een hoop knelpunten. Op een geprinte kaart uit de Databank Kartografie van de provincie, tekent hij ze in. 

Een dag later, op 2 januari, schrijft hij op dezelfde kaart: B-dam (Boksumerdam), Harlingen, Bartelhiem: voldoende aangroei. Sneek klaarmaken met klún voorz(ieningen). Tocht 4-1-97. Op diezelfde dag spreekt voorzitter Henk Kroes in de persconferentie zijn legendarische woorden: It giet oan! De Elfstedentocht kan worden geschaatst.

Zwartrijders

Zwartrijders

En dan is het zover. Op 4 januari kan voor het eerst sinds 11 jaar weer een Elfstedentocht worden gereden. Na het volksfeest dat de tochten van 1985 en 1986 waren geweest, zijn er ontzettend veel mensen die mee willen doen. Om te bewijzen dat je lid bent, en dus gerechtigd om de tocht te schaatsen, stelt de Vereniging het verplicht om een elastische oranje armband te dragen. Zo kunnen zwartrijders van de baan worden gehouden. Bij de inschrijving blijkt echter dat er te weinig armbanden zijn geleverd. Zwartrijders grijpen hun kans en gaan met geïmproviseerde, niet-officiële, armbanden zoals deze, toch de baan op. 

communicatie met hett huisfront

communicatie met hett huisfront

Hoe zorg je, eenmaal onderweg, dat het thuisfront op de hoogte kan blijven van je prestatie? Hillebrand Visser die in Sneek aan de route woont, kreeg 6 van ditsoort briefjes in zijn brievebus geduwd. Soms was er ook een guld op geplakt, voor de telefoonkosten. Een ideale oplossing in een tijd waarin mobiele telefoons nog niet zo gemeengoed waren als tegenwoordig!

controle

controle

Al sinds de allereerste Elfstedentocht is de controlekaart van groot belang. Zonder alle stempels, geen kruisje. 

Deze kaart werd in 1997 gebruikt door meneer Gerritsen uit Epe. 

het gouden kruisje

het gouden kruisje

Hoe belangrijk de stempelposten zijn, ontdekte Piet Kleine in 1997 aan den lijve. Hij eindigde als 5e maar werd uit de uitslag geschrapt, omdat hij in Hindeloopen was vergeten te stempelen. Hij kreeg dus ook geen kruisje.

Juwelier Henk Oosterhof uit Veendam maakte als pleister op de wonde een gouden kruisje voor Kleine. Daar ontstond wat opschudding over, vanwege het beeld- en merkrecht van het kruisje, dat bij de Vereniging De Friesche Elf Steden ligt. Die vroeg daarom de vaste leverancier, De Koninklijke Begeer uit Voorschoten, om ook een gouden kruisje te maken.

een nieuw prijs voor de vrouwen

een nieuw prijs voor de vrouwen

Klazina Seinstra kwam in 1997 als eerste vrouw over de finish. Ze won daarmee de tabakspot, een prijs die officieel in het leven was geroepen voor de eerste Leeuwarder die over de finish kwam. Omdat daarover zoveel kritiek ontstond, besloot het bestuur van de Vereniging De Friesche Elf Steden om een nieuwe wisselbeker te laten maken. 

De beker is gemaakt door John A. Valckx en bestaat uit een tulpvormige cuppa van kristal, gemonteerd op een zilveren poot met 16 buizen van verschillende hoogte. Het zilveren plaatje op de voet biedt ruimte om de naam van de winnaars in te graveren, maar is helaas nog steeds leeg.

De wisselprijs is te bekijken in een vitrine van de IJszaal van het Fries Scheepvaart Museum, en wordt daar pas weer uitgehaald als de tocht wordt gereden.